Kuratorzy: Łukasz Gorczyca i Adam Mazur
Produkcja: Fundacja Sztuk Wizualnych w ramach Miesiąca Fotografii w Krakowie, 2015
Pierwsza wystawa prezentująca w problemowym układzie polskie książki fotograficzne – historyczne i współczesne – i ukazująca je jako jedno z nowoczesnych narzędzi definiowania tożsamości kulturowej, zarówno na potrzeby narodowej propagandy, jak i w imię obywatelskiego zaangażowania lub artystycznej prawdy.
W bogatej i doniosłej historii społecznej Wisły zdarza się bodaj po raz pierwszy, aby jej korytem spławiano książki. Pomysł, by wystawę polskich książek fotograficznych zawęzić wedle kryterium topograficznego do publikacji związanych z biegiem największej w kraju rzeki, wynika nie tylko z nadmiaru intrygującego materiału wizualnego, ale także z przekonania, że najciekawsze dzieła powstawały u nas na styku różnych fotograficznych estetyk i propagandy. Dla tej ostatniej zaś figura Wisły od zawsze była osią narodowego mitu. Ideą wystawy jest zatem ukazanie specyfiki rodzimych photobooków – jak ten gatunek określa się w literaturze anglosaskiej – jako jednego z nowoczesnych narzędzi definiowania tożsamości kulturowej zarówno na potrzeby władzy, jak i w imię obywatelskiego zaangażowania lub artystycznej prawdy.
Na wystawie dominują publikacje z okresu PRL-u. Masowa produkcja książek, w tym wydawnictw albumowych, była jednym z priorytetów ówczesnej polityki kulturalnej. Nasz wybór uzupełniają publikacje sprzed 1945 roku oraz książki wydane po 1989. Zestawione razem ukazują z jednej strony źródła specyficznego języka wizualnego propagandy, a z drugiej jego żywotność. Spacer brzegiem sfotografowanej Wisły pozwala odkryć różne modele konstruowania i dekonstruowania oficjalnego obrazu rzeczywistości. Dzieła wyjątkowe sąsiadują z edytorskimi kuriozami i ciekawostkami, ale wszystkie okazują się równie fascynujące, bowiem bardziej niż tworzenie kanonu gatunku interesuje nas poszerzanie pola dyskusji o historii fotografii i jej społecznych funkcjach.
Oto więc rejs przez historię kraju – od jego mitycznych i duchowych źródeł, przez modernizację i industrializację, katastrofę Zagłady, mit odbudowy, legendę oddolnych, wolnościowych zrywów, aż po ideologizację oraz estetyzację krajobrazu kulturowego i naturalnego.
Łukasz Gorczyca i Adam Mazur